Ortodonti, üst (maksiller) ve alt (mandibular) diş arkları arasında kötü bir ilişki olduğunda ortaya çıkan maloklüzyonların teşhisi, önlenmesi ve tedavisi ile ilgilenen bir diş hekimliği dalıdır. Maloklüzyonlara, dişlerin pozisyonundaki veya gelişimindeki anormallikler (dişlerin yanlış hizalanması), maksiller ve mandibular kemiklerin yapısal değişiklikleri neden olur. Ortodontinin amacı, çiğneme kasları ile çene eklemlerinde bozukluklara neden olan hem fonksiyonel hem de estetik düzeyde önemli yansımaları olabilen bu anomalileri tedavi etmek ve düzeltmektir. Modern ortodonti, dişlerin doğru hizalanmasıyla sınırlı değildir. Ortodontik tedavi aynı zamanda çiğneme verimliliği, diş sağlığı, gülümseme estetiği ve hastanın genel sağlığı arasında optimal bir dengenin sağlanmasını destekler.
Ortodontik Tedavi Evreleri
Ortodontik tedavi için üç farklı gelişim döneminde yapılabilir:
- Ergenlik öncesi dönem: Bu dönemdeki genç ortodonti hastaları tedaviye başvurduklarında ağızlarında süt dişleri de mevcuttur. Aynı zamanda bu hastaların çene ve yüz yapıları halen gelişmeye devam etmektedir. Ortodontik tedavi, bu aşamada dental arkların uyumlu bir şekilde gelişimini desteklemek için yapısal dengesizlikleri düzeltmeyi amaçlar. Bu aşamada başparmak ya da emzik emme, tırnak ısırma, yutma bozukluğu veya ağızdan nefes alma gibi kötü alışkanlıkların yanı sıra boyutsal olarak birbirleriyle uyumlu olmayan alt ve üst çene dizileri de (çapraz ısırma, açık kapanış) düzeltilir.
- Adölesan (ergenlik) dönem: Ergenlik büyüme atılımının zirvesine karşılık gelen evredir. Bu aşamada ortodontik tedavi, optimal bir gülüş estetiği ile koordineli yeterli fonksiyonel dengeyi sağlamayı amaçlar. Ağız sağlığı ile iyi bir kapanış, hastaya ve hastanın estetik beklentilerine göre planlanır. Diş çapraşıklığının şiddetli olduğu ve/veya ciddi iskelet uyumsuzluğu durumlarında diş çekimli veya cerrahi destekli tedavilere başvurmak gerekebilir.
- Erişkin (yetişkinlik) evre: Bu aşamada ise ortodonti tedavisi, dengeli ve stabil bir diş kapanışı ile gülümsemenin estetiğinin sağlanması için gülüş tasarımı yapılmasını amaçlar. Yine bu evrede Dişleri destekleyen kemiğin çekilmesi veya periodontal hastalık nedeniyle diş kaybı, dişlerin yer değiştirmesine neden olarak düzeltici ortodontik müdahaleyi gerekli kılar. Yetişkinlerde önemli iskelet dengesizlikleri meydana gelirse ortodontik tedaviye, mikro cerrahi veya cerrahi tedavi eşlik edebilir.
Ortodontik Tedavi Yöntemleri
Yazımızın bu kısmında ortodontik tedavi yöntemleri nelerdir sorusuna cevap vereceğiz. Ortodontik tedavi yöntemlerinin belirlenmesi, dişlerin durumuna ve hastaların gelişimine göre belirlenir. Ortodonti tedavisi için problemin tipine göre ağız dışından veya içinden uygulanabilecek birçok farklı türde sabit ve hareketli apareyler ve diş telleri tercih edilir. Ortodonti tedavisinde yaygın olarak kullanılan yöntemler şunlardır:
Diş Teli
Diş teli tedavisi, ortodontistlerin diş çapraşıklığını düzeltmek amacıyla direkt olarak dişlerin üst kısmına yerleştirdikleri tel tabanlı cihazlardır. Diş teli halen ortodontik tedavi amacıyla en sık kullanılan yöntemdir. Diş teli takmanın kesin bir yaş sınırı yoktur, ancak genel anlamda tüm kalıcı dişlerin veya büyük kısmının çıkmasını beklemek gerekir. Ayrıca kalıcı dişlenme tamamlanırken bazı diş çapraşıklıkları kendi kendine düzelebileceğinden diş teli ile müdahale her zaman gerekli olmayabilir. Bununla beraber dişlerin durumuna ve hastanın tercihine göre kullanılabilecek diş teli çeşitleri şunlardır:
- Metal diş teli: Braket olarak da bilinen metal diş teli, ortodontik tedavi için tercih edilen en popüler yöntemdir. Özellikle ergenlik ve öncesi evrede bu tedavi yaygın olarak kullanılır. Metal bazlı diş telleri, diğer yöntemlere göre çok daha dayanıklıdır. Braketlerin arasındaki telleri sabitlemek amacıyla ortodontist, renkli veya şeffaf lastikler kullanır.
- Şeffaf plaklar: Telsiz ortodonti veya invisalign şeffaf plaklar olarak da bilinen bu plaklar, ağız içinde neredeyse görünmezler ve tedavinin seyrini de daha estetik hale getirirler. Rahatlıkla takılıp çıkarılabildikleri için plakların bakımı ve ağız hijyeninin sağlanması nispeten daha kolaydır. Özellikle yetişkinlerin sıkça tercih ettikleri bir uygulamadır ancak kullanımında bir yaş sınırı yoktur. Ortodontik şeffaf plaklar tamamen hastalara özel bir şekilde bilgisayar yardımıyla tasarlanır. Bu tedavi sporcular, modeller, aktörler, aktrisler, nefesli çalgı müzisyenleri veya yetişkin profesyoneller için etkili bir seçenektir.
- Lingual diş teli: Lingual ortodonti veya görünmez diş teli olarak da bilinen bu yöntemde ortodontist, metal braketleri dişin iç kısmına sabitleyerek dışarıdan görünmez hale getirir.
- Porselen diş teli: Dışarıdan bakıldığında daha az dikkat çektiğinden dolayı özellikle de estetik kaygısı taşıyan hastaların tercih ettiği bir diş teli çeşididir. Porselen diş teli, diğer yöntemlere göre çok daha hassastır ve bakımları da daha zordur. Bundan dolayı çocuklarda kullanımı çok fazla tercih edilmez.
Metal diş teli gibi sabit apareyler için temel olarak yeterli düzeyde ağız hijyeni yeterlidir. Ancak porselen diş telleri biraz daha hassas ve kırılgandır ve ekstra dikkat gerektirir. Invisalign şeffaf plaklar ise sosyal hayata en az olumsuz etkisi olan yöntemdir.
Diş Teli Kaç Yaşında Takılabilir?
Diş teli kaç yaşında takılabilir veya diş teli tedavisi hangi yaşta yapılabilir sorusu merak uyandırmaktadır. Özetle söylemek gerekirse, diş teli tedavisi, her yaşta yapılabilir. Çocuklar ve yetişkinler arasındaki tek gerçek fark, birincisinde dişlerin gelişimi için ağız içinde hala yer varken, ikincisinde bunun olmamasıdır. Alt çene uzunluğu ve alt çene geriliği gibi durumlarda tedaviye erken başlamak diş teli tedavisini çok daha etkin hale getirebilir. Çünkü kemik gelişiminin yönünü faydalı bir şekilde yönlendirmek bu evrede hala mümkündür. Yanlış kemik pozisyonuna ve dolayısıyla iskeletsel maloklüzyona sahip bir yetişkinin, büyümesi tamamlamış bir çocuktan daha az iyileşme şansı olacaktır. Bununla birlikte diş çapraşıklığı çocuklar, ergenler ve yetişkinler arasında benzer başarı oranlarıyla rahatlıkla düzeltilebilir.
Diş Teli Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Diş teli tedavisi veya şeffaf plak tedavisi ne kadar sürer sorusunun cevabı da merak edilmektedir. Diş teli tedavi süresi, bir hastadan diğerine büyük ölçüde değişir. Her ortodontik vaka benzersizdir. Hastanın yaşına ek olarak diğer ağızda veya vücudun genelinde hastalıkların varlığı, dokuların tedaviye olan yanıtı ve ağız hijyeni seviyesi gibi ortodontik tedavi süresini etkileyebilecek birçok başka birçok değişken olduğu da dikkate alınmalıdır.
Diş Teli Tedavisi Ağrılı Mıdır?
Diş teli tedavisi, günümüzde artık tamamen ağrısız bir şekilde yapılmaktadır. Bu durum, esas olarak ortodontik tekniklerin ve özellikle diş telleri için kullanılan malzemelerin geçmişe göre çok daha gelişmiş olmasına bağlıdır. Tüm deneyimli ortodontistler, dişlerin en az rahatsızlıkla maksimum yer değiştirmesini elde etmek için çok hafif ve sabit kuvvetler kullanma eğilimindedir. Ortodonti hastalarının yaşadığı en yaygın rahatsızlığın aynı anda bir veya birden fazla dişe sabit basınç hissi ile temsil edildiği söylenebilir. Diğer rahatsızlıklar veya ağrılar ise genellikle ortodontik cihazlar gibi yabancı cisimlerin ağız içinde bulunmasından kaynaklanır.
Diş Teli Fiyatları
Diş teli fiyatları, tercih edilecek diş teli tipine, ortodonti uzmanının deneyimine, dişlerin durumuna, kliğine ve daha birçok farklı etkene göre değişebilir. Örneğin, şeffaf plak fiyatı veya lingual diş teli fiyatı ile şeffaf diş teli fiyatı tamamen farklıdır. Ayrıca ortodonti tedavi fiyatları, tedavide kullanılacak olan malzeme maliyetindeki fiyat artışlarından dolayı da değişkenlik gösterebilir.
